Turdans

Turdans er eit samleomgrep som femnar om mange dansetypar med stor formvariasjon og kjem frå mange danseslekter. Eit fellestrekk er at dei ofte er bygde opp av delar som kjem i bunden rekkefølge. Desse delane har ofte fast lengd, og blir kalla turar.

Rilane, pardansane og dei fleste andre turdansane har levd i folkelege miljø og har vore lite påverka av danseskolane.

Bygdedansslekta turdansar
Til desse reknar vi dansar som har visse drag felles med bygdedanstradisjonen utan at dei er fullt ut typiske bygdedansar. Først og fremst ligg slektskapen i at dei har vore dansa til bygdedansslåttar.

Dugleiksdansar
Ved sida av solodanstradisjonen som finst i hallingen, har vi hatt ein del små, leikprega dugleiks- og solodansar. Dei er oftast svært enkle i form, og kan innehalde berre eit lite moment av ein dugleiksprøve.

Krossedansar
Det tidlegaste belegget for krossedansar finst i eit manuskript frå sist på 1700-talet. Krossedansane er ofte bygd opp med ein, to eller tre trioar av dansarar som dansar saman, og fleire former synest å knyte seg nært opp til typen bygdedansar for tre personar.

Rilar
Ril har vore dansa her i landet i alle fall sidan slutten av 1700-talet. Både dansenamnet ril og dei danseformene som er knytte til det, ser ut til å vere ein fellestradisjon for Dei britiske øyane og Noreg. Når det gjeld musikken har det vore hevda at dei norske rilane er nærare i slekt med ”hornpipe”-melodiane enn rilane i dei engelsktalande landa. I Noreg har vi i all hovudsak rilar for tre personar og rilar for fleire par.

Kontradansar eller rekkedansar
Desse turdansane føyer seg inn i ei linje av dansar dansa på rekke eller i kvadriljar som vart mote i Europa på 1700-talet. Mange av desse turdansane vart innførte av danselærarar, og har særleg høyrd til storgardsmiljøa på Austlandet og i Trøndelag.

Feiarar
Feiar var motedans tidleg på 1800-talet. Musikken går i 2/4 takt og slåttane har som regel to korte, enkle vek. I nokre tilfelle har dansen òg eit tillegg av vals før eller etter sjølve feiaren. Dansen fanst òg i folkelege formar, dansa i ring. Denne forma har ein småsettprogresjon for to par. Para som dansar saman, byter plass etter kvar omgang av dansen og flytter seg såleis i kvar si retning.

Runddansslekta gruppedansar
Denne gruppa har tilknytinga til runddansen felles. Det er uvisst om alle dansane går tilbake til same rota, men nokre av dei ser ut til å stamme frå 1800-tals Kotiljong (som Kavalerisjokk). Andre dansetypar i denne gruppa er enkle ringdansar i valsetakt, som Åttetur frå Asker.

Einmelodipardansar
Dansane i denne gruppa er på mange vis ulike, men har nokre fellestrekk som held dei saman: Dei er alle bygde på runddansane og har meir eller mindre klare runddanselement i seg. Dei er nært knytte saman med kvar sin melodi, og det høyrer ofte ein tekst med som har gitt dansen namn. Ingen av dei blir dansa til fleire ulike melodiar. Desse dansane er utbreidde og finst i heile det nordiske og tyske språkområdet.

Kjelder: Grunnbok i folkedans og Norske folkedansar - Turdansar.